Đột biến gen – Vai trò, ý nghĩa của chúng đối với tiến hoá

Đột biến gen là một hiện tượng mà khiến cho chúng ta phải chú ý đến, với thế giới tự nhiên thì hiện tượng này rất hiếm khi bắt gặp. Hiện nay thì đây là hiện tượng xảy ra phổ biến hơn vì các tác động của ngoại quan như con người, thay đổi khí hậu hay là ô nhiễm môi trường sống. Hiện tượng này đã gây ra rất nhiều trường hợp bí ẩn trong giới sinh học và các nhà khoa học đang cố lý giải chúng hằng ngày.

Những khái niệm đầu tiên về đột biến gen

Đột biến gen là một hiện tượng các thú tụ vị trí ADN của một gen bị thay đổi hoàn toàn. Điều này làm cho kiểu hình và kiểu gen của sinh vật được biểu hiện khác hoàn toàn so với đồng loại có một nguồn gen bình thường và có thứ tự ADN đúng trật tự.

Đột biến gen được biến đến như là một hiện tượng có khả năng xảy ra hết với tất cả các sinh vật. Hiện tượng này làm cho sinh vật có thể bị ảnh hưởng đến kiểu hình, bị ảnh hưởng đến kiểu gen và đặc biệt là ảnh hưởng đến sức sống của các sinh vật nói chung. Nếu như hiện tượng này xảy ra ở người thì có thể gây nên dị tật hay là sức đề kháng bị giảm, cững có thể là làm cho người đó có một vài năng lực nhất định.

Đi cùng với đó là các loại đột biến gen, hiện nay thì khoa học chia hiện tượng này ra làm hai loại. Tuỳ và đặc điểm chung nhất của các loại đột biến mà hiện tượng này được xếp vào các loại khác nhau. Vậy nếu như bạn chưa biết phân loại hiện tượng này như thế nào thì có thể tham khảo bài viết dưới đây để biết nhiều hơn về thế giới sinh học tự nhiên đa dạng như thế nào nhé.

Các loại đột biến gen thường thấy ở sinh vật

Để chia các hiện tượng này ra thì người ta căn cứ nguồn gốc, đặc điểm và cũng như là cách chúng biểu hiện. Vì thế mà ngày nay người ta chia hiện tượng này ra làm hai loại cơ bản chính, đó là đột biến gen di truyền và đột biến về gen mắc phải. Hai loại này đã được các nhà khoa học nghiên cứu để khắc phục các đột biến về gen có hại và đồng thời thì chúng cũng được dùng để ứng dụng vào một số lĩnh vực nhất định.

Đột biến di truyền từ đời trước

Có thể đột biến gen di truyền là một điều bất hạnh nhất, bạn không thể can thiệp bằng khoa học để sửa chữa những đột biến. Nguồn gen của đời bố hay đời mẹ hay thậm chí là cả hai có vấn đề, vì thế thế hệ các con đề phải mang đột biến đó dù mức độ xảy ra là khác nhau giữa các đứa con. Ví dụ như tội ác chiến tranh của Mỹ đã làm cho rất nhiều người dân bị chất độc da cam, đây là chất độc làm cho gen thay đổi trình tự và làm cho nhiều thế hệ sau này của Việt Nam màn trên người dị tật.

Không những thế, các đột biến này được biết đến là có ích nếu như kiểu hình của chúng được biểu hiện có ích đối với bản thân sinh vật hay mang lại lợi ích cho con người. Các nhà khoa học đã và đang áp dụng gây đột biến di truyền để tạo ra các giống cây trồng đem lại năng suất cao, bên cạnh đó đối với các loại động vật thì chúng được làm đột biens để tránh các bệnh di truyền.

Đột biến gen mắc phải trong quá trình sinh hoạt

Đột biến gen mắc phải là hiện tượng các đột biến về gen được gây nên từ các tác nhân bên ngoài như là điều kiện sống, khí hậu hay là chế độ ăn uống… Tuy có rất nhiều nguyên nhân gây đột biến như vậy như chung quy lại là do ngoại cảnh tác động lên sinh vật. Đây là dạng đột biến về gen thường xuyên xảy ra ở người, do chúng ta có một chế độ sống chưa đủ lành mạnh nên đôi khi mắc phải các đột biến.

Bên cạnh đó, thường thì các đột biến mắc phải nên là các đột biến gây hại, có thể nói phần lớn đó chính là bệnh nên chúng ta thường rất sợ các đột biến dạng như thế. Để tránh các đột biến mắc phải thì chúng ta nên có một chế độ ăn uống và chế độ sinh hoạt hợp lý. Những việc đó ngoài tránh các bệnh ra thì chúng còn giúp chúng ta có một hiệu suất làm việc cũng như học tập tốt hơn, suy nghĩ tác cực hơn.

Các dạng đột biến gen chia theo đặc điểm

Để chia các loại đột biến gen theo đặc điểm thì chúng ta có thể chia được bảy loại, bảy loại này có bảy cái tên khiến cho người đọc có thể biết luôn về chúng qua cái tên. Sau đây là các loại đột biến mà bạn nên biết để phân biệt một cách dễ hơn, kỹ hơn nhé. Đầu tiên là đột biến thay thế, tiếp theo là đột biến vô nghĩa, đột biến chèn, đột biến chèn, đột biến xóa, đột biến nhân bản, đột biến lệch khung và cuối cùng là đột biến lặp lại mở rộng.

Các dạng đột biến gen khác nhau diễn ra như thế nào?

Với các bạn chuyên sinh học thì chắc chắn các bạn đã biết, và một điều chắc chắn rằng ngôn ngữ hàn lâm sẽ khó làm cho các bạn không chuyên hiểu. Bài viết này sẽ phân tích các dạng đột biến theo ngôn ngữ dễ hiểu nhất, làm cho các bạn yêu thích khoa học hứng thú tìm hiểu hơn. Chắc chắn rồi, đầu tiên là đột biến  thế đây là dạng đột biến có một gen lạ bị biến đổi và thay thế thứ tự của gen cũ. 

Đột biến vô nghĩa là một hoặc nhiều ADN bị biến đổi không hoạt động làm cho thay đổi chức năng của từng ADN cụ thể từ đó làm thay đổi chức năng của một đoạn gen. Đột biến chèn là một đoạn gen lạ xuất hiện và tác động lên gen cũ tuy không làm gen cũ biến mất nhưng gây ảnh hưởng hoặc làm tê liệt hoàn toàn chức năng của gen cũ. Đột biến xoá lại ngược lại với đột biến chèn, chúng xuất hiện và làm cho gen cũ mất hoàn toàn chức năng và tiêu biến. 

Tiếp theo đó là là đột biến gen nhân bản, một đoạn gen có thể được nhân bản và làm gấp đôi một đoạn gen, dù có tác động như thế nào nhưng gặp phải đột biến thì đều bị ảnh hưởng đến sinh vật. Đột biến lệch khung làm cho các chức năng của một gen bị thay thế bằng một gen khác. Làm cho các kiểu hình biểu hiện ra bên ngoài dị tật, đây là dạng đột biến đáng sợ nhất.

Vai trò và ý nghĩa của đột biến về gen 

Ngoài những tác động xấu của đột biến về gen lên sinh vật thì những tác động tốt của hiện tượng này cũng có vai trò và ý nghĩa nhất định đối với sinh vật. Vì thế không thể nói hiện tượng này chỉ mang lại khổ đau, vậy thì những vai trò, ý nghĩa đó là gì? Hãy theo dõi phần tiếp theo đây để biết thêm một khía cạnh khác của hiện tượng sinh học này nhé.

Những vai trò và ý nghĩa đối với con người

Để có thể mà nói, con người chính là động vật kiểm soát được nhiều thứ nhất trên trái đất. Với sự tiến bộ của khoa học, ngày nay chúng ta đã có thể ứng dụng chúng vào nhiều lĩnh vực như sản xuất, lại tại giống cây trồng, tạo ra nhiều loại vật nuôi có tính chống chọi và sức sống mãnh liệt hơn. Qua đó nâng cao đời sống, cải thiện sản xuất và đẩy mạnh nhiều lĩnh vực khác phát triển.

Đơn cử như đối với lĩnh vực sản xuất nông nghiệp, hiện nay chúng ta có thể thấy các giống cây cho ra quả hay củ to hơn với mức bình thường một cách đáng kể. Hơn nữa chúng ta cũng có thể lai tạo ra các giống cây cho quả không hạt, thay đổi màu sắc của thịt quả. Hơn hết chắc chắn mọi người biết đến chú cừu Dolly là một sản phẩm đỉnh cao của công nghệ sinh học đúng không? 

Ngoài vai trò về kinh tế, những dạng đột biến còn có tác động lên các thành phần khác của đời sống. Một trong những lĩnh vực bị tác động mạnh mẽ nhất đó là lĩnh vực y học. Các nhà khoa học hiện nay đã phát triển được công nghệ cho phép can thiệp vào sâu cấu trúc ADN của người với mục đích chữa các bệnh nan y. Điều này đã làm cho ngành y có một tiếng vang lớn và làm cho người bệnh có niềm tin vào ngành y hơn bao giờ hết.

Những vai trò về mặt tiến hoá tự nhiên

Đột biến gen có vai trò và ý nghĩa rất lớn đối với quá trình tiến hoá của nhân loại nói riêng và các loài vật khác nói chung. Vì sao lại thế, đầu tiên thì chúng không chỉ gây ra các đột biến về gen lặn, tạo ra các gen xấu mà chúng có thể tạo ra các đột biến tốt, giúp các sinh vật thích nghi với điều kiện sống qua các thời kỳ. Điều quan trọng nữa chúng có thể mang các gen đột biến tốt này để biểu hiện cho các đời con cháu.

Với quá trình tiến hoá tự nhiên thì chúng ta có thể thấy được có rất nhiều loại đột biến gen lặn, những gen lặn này biểu hiện lên cơ thể và chúng sẽ nhanh chóng làm cho những con giống không đủ tiêu chuẩn bị đào thải. Tuy đây là phương pháp đào thải khốc liệt nhất nhưng các bạn cũng có thể thấy được đó là quy tắc. Quy tắc đó mang tên quá trình chọn lọc của tự nhiên, đảm bảo những cá thể xuất hiện trên thế giới sẽ là một cá thể ưu việt nhất.

Tác hại khủng khiếp của đột biến gen

Những tác hại của đột biến về gen là quá nhiều, chúng ta có thể thấy được chúng khủng khiếp nhất đối với loài người. Đột biến gen ở người gây ra dị tật bẩm sinh, có những trường hợp làm cho người mang gen lặn tự ti, thiếu động lực sống. Hơn hết có những gen đã bị đột biến nhưng chúng không hề biểu cho đến một độ tuổi nhất định. Ví dụ như đột biến về gen ung thư, các gen này làm cho người mang chúng sẽ phát bệnh vào một độ tuổi nhất định và chúng có di truyền.

Đối với các loại gen gây bệnh trên động vật làm cho động vật phải khổ sở và chúng có thể chết vì không đáp ứng được nhu cầu về sức sống trong tự nhiên. Không những thế thì các đột biến này cũng sẽ tác động lên các động vật ăn thịt những con mồi mang đột biến. Về lâu dài chúng sẽ ảnh hưởng đến cả một hệ sinh thái.

Lời kết 

Đột biến gen đã có một ý nghĩa nhất định đối với nhiều lĩnh vực của con người, đó là một trong những sự tàn khốc của tự nhiên. Ngoài ra, đột biến về gen còn là tiền đề quan trọng trong quá trình tiến hoá của bất kỳ loài nào. Chúng ta cần có một chế độ sinh hoạt lành mạnh hơn để tránh các trường hợp đáng tiếc.